Ön Çapraz Bağ Kopukluğu
Ön Çapraz Bağ Kopukluğu
Ön çapraz bağ yırtığı nasıl oluşur? Belirtileri nelerdir?
ÖÇB yırtıkları büyük oranda şu şekilde yaralanır
Ani yön değiştirme (futbol, tenis, kayak),
Zıplama veya koşma sırasında yere inerken ani yavaşlama
Dize direkt darbe
Yırtılma sırasında bir ses hissedilir. Yırtılma sonrası ilk anda genellikle üzerine basmakta zorlanılır. Sonra üzerine basılmaya başlanılır. Sonrasında dizde ağrı ve şişlik başlar.
İlk acil tedavi dinlenme-buz-elastik bandaj-yukarı kaldırmadır. Sonrasında bir ortopediste görünmek gerekir.
Tanı: Travmanın oluş şekli ve hastanın şikayetleri dinlenir. Ayrıntılı muayene yapılır. Direkt grafiler ve çoğu zaman MRI istenir.
ÖÇB yırtığı olan dizde ana sorun; dizde instabilite gelişmesidir.
İnstabilite, dizin sabitliğinin bozulmasıdır. Bunu iki şekilde tespit ederiz
1-Hasta,ayak yerde iken gövdenin dönmesini gerektiren hareket ve sporlarda dizinde anormal bir dönme-boşalma olduğunu söyler.
2-dizin ayrıntılı muayenesi ile
Bazı durumlarda dizde dönme olmaz. Muayenede de ÖÇB yırtığını ait bulgu bulunmaz, fakat dize tam hissedilemeyen küçük dönmeler ve öğütme hareketi vardır. Buna subklinik instabilite denir. Kişiler dizin tam normale dönmediğini ve hep bir sorun olduğunu hisseder fakat adlandıramazlar. Dizin genel stabilitesinin iyi olduğu bu durumda cerrahi tedaviye gerekmeyebilir. Bu durumda iyi bir fizik tedavi ve egzersiz iyi sonuç vermektedir. Bu tür hastaların ömür boyu uyluk ön ve arka adelelerini (quadriceps ve hamstring) geliştirici düzenli çalışma yapmaları, riskli aktivitelerde özel dizlik kullanmaları önerilir. Aksi taktirde bu kişilerde de instabiliteye bağlı sorunlar gelişir.
ÖÇB yırtığı sonrası süreçte neler olur?
ÖÇB yırtığı olan kişilerde eğer başka sorunlar eşlik etmiyorsa genellikle ilk 3 hafta sonrasında dizdeki şişlik ve ağrı geçer. Sonrasında hastalardaki en büyük yakınma dizde zaman zaman oluşan güvensizlik hissi ve dönmelerdir. Bu dönmeler veya yoğun aktiviteler sonrası dizde şişlik olur. Dönmeler ve şişlikler dışında genellikle ağrı olmaz. Ağrı, yıllar sonunda gelişen kıkırdak aşınmaları, kireçlenme veya meniküs yırtıklarına bağlıdır.
ÖÇB yırtığına eşlik edebilen sorunlar nelerdir?
Dış menisküs yırtığı – Genellikle ÖÇB yırtığı oluşturan travma ile oluşur. Geç dönem dış menisküs yırtıkları daha nadirdir.
İç menisküs yırtıkları – ÖÇB yırtığı oluşturan travmayla birlikte az sıklıkta oluşur. Daha sık olarak ÖÇB yırtığına bağlı instabiliteye bağlı geç dönemde oluşurlar. 5 yılda % 80 lere varan oranlarda yırtık geliştiği gösterilmiştir.
Kıkırdak hasarları – ÖÇB yırtığı oluşturan travmayla birlikte az sıklıkta oluşur. Daha sık olarak ÖÇB yırtığına bağlı instabiliteye bağlı geç dönemde oluşurlar.
Diğer bağ hasarları- Genellikle ÖÇB yırtığını oluşturan travma ile oluşur.
ÖÇB yırtığı olan kişiyi uzun vadede bekleyen sorunlar nelerdir?
Aktivitelerde kısıtlanma ve yaşam standardının düşmesi; Dizi instabil olan kişiler sportif aktivitelerde ve yoğun tempolu bir yaşamda sorun yaşadıklarından daha düşük tempolu bir yaşam sürmek zorunda kalırlar. Özellikle yaşantısında sporun önemli bir yer tuttuğu kişilerde belirgin bir mutsuzluk kaynağıdır. Ayrıca aktivitelerin düşmesine bağlı kilo alma, yüksek kolesterol gibi kardiyolojik risk faktörlerinde de artış olur.
Dizde ek sorunların gelişmesi; Özellikle iç menisküs yırtıkları ve kıkırdak zedelenmeleri sıklıkla gelişir. İlk 5 yılda ağrı nedenleri genellikle bu sorunlara bağlıdır.
Kireçlenme; İnstabil dizlerin tamamında diğer tarafa göre erken kireçlenme gelişir. Kireçlenme bulgularının 10 yılda gelişme oranı % 80 leri bulmaktadır.
ÖÇB yırtığında tedavi seçenekleri nedir? Nasıl karar verilir?
Günlük yaşamda aktif olan ve spor yapmak isteyen hastalarda ÖÇB onarımı gereklidir. Zaman zaman diz dönmesine gelişen aktivitesi daha az olan kişiler de dize güveni geri getirmek ve kıkırdak hasarını engellemek için önerilmektedir.
Karar verme ana kriteri instabilitedir. Yani dizin sabitliğinin bozulmasdir. Diğer bir deyişle dizde güvensizlik olmasıdır. Yapısal olarak bazı kişilerde instabilite azken bazılarında fazladır. Bazı kişilerde bu rehberin dışında uygulamalar gerekebilir.
Profesyonel sporcular – Profesyonel yaşama devam edebilmeleri için hemen hemen tüm sporculara ameliyat önerilir. Aksi durumlarda erken dönemde dizde diğer sorunlara bağlı olarak sportif seviyede düşme oluşur.
40 yaş altı aktif spor yapanlar – Kesinlikle cerrahi önerilir.
40-50 yaş arası aktif sporcular – Sportif seviyede azalma istenmiyorsa ve instabilite fazla ise cerrahi önerilebilir. Yalnız 40 yaş sonrası cerrahilerde spora geri dönüş zamanı uzamaktadır. İnstabilite seviyesi ileri değilse 3 aylık yoğun fizyoterapi sonrası karar gözden geçirilir. Kişiler spor tipi ve seviyesini değiştirmek istemez ve diz instabil ise cerrahi önerilir.
50 yaş üzeri aktif sporcular – Bazı merkezlerde 55 yaşına kadar Ön Çapraz Bağ Onarımı yapılmakla beraber bu konuda genel kanı fizik tedavi – egzersiz programı uygulamak ve spor tipi ve seviyesini değiştirmektir.
30 yaş altı sakin yaşam sürenler – Dizdeki aşınma ve kireçlenmeyi önlemek için genellikle ameliyat önerilir.
30-40 yaş arası sakin yaşam sürenler – Günlük aktivitelerde sorun yoksa tedavi önerilmez. Sorun varsa yoğun bir fizik tedavi sonrası egzersizlere devam etmeleri önerilir. Buna rağmen sorun var ve ek sorunlar gelişiyorsa cerrahi önerilir.
40 yaş üzeri sakin yaşam sürenler – Sorunları varsa fizik tedavi ve sonrasında egzersizlere devam etmeleri önerilir.
ÖÇB ameliyatında başarı oranı nedir?
Başarı oranı %90 dır. Başarı terimi ile; tam eklem hareket açıklıklığı, ağrısız eklem(diğer eklem sorunlarına bağlı olmayan) ve spora geri dönüş kastedilmektedir.
İyi bir cerrahi ve fizyoterapi dönemi sonrası dizin fonksiyonları tam olarak geri kazanılır.
ÖÇB ameliyatında yapılan işlem nedir?
Diz çevresinden alınan, sertlik, yapı ve uzunluk bakımından ÖÇB’nin özelliklerine benzeyen bir doku (greft) ÖÇB nin orjinal yerine nakledilir.
Bu amaçla 4 tip greft kullanılmaktadır;
Patellar tendon: Diz kapağı kemiği ile tibia arasında uzanan patellar tendonun orta 1/3 ü, üstte ve altta 1x2x1 cm (2cm uzunluk 1 cm en ve derinlikte) kemik parçaları ile birlikte alınır. Yaklaşık 10 cm kesi yapılır
Diz arkası tendonlar: Dizin iç-arkasında yer alan hamstring tendonları alınır ve uygun uzunluk ve kalınlıkta katlanır. yaklaşık 3-4 cm kesi yapılır. % 90 oranında bu iki doku kullanılmaktadır.
Quadriseps tendonu: Diz kapağının üzerindeki tendon diz kapağından 2x1x1 cm kemik parçası ile birlikte alınır.
Allogreft: Kadavradan alınan dokular kullanılmaktadır.
ÖÇB onarımı çin kullanılacak dokular açık cerrahi ile alınır. Daha sonra artroskopik olarak diz içindeki ÖÇB artıkları temizlenir. Ardından tibia ve femur kemiklerine, ÖÇB’nin orjinal yerlerine uyacak şekilde iki tünel açılır. Hazırlanan greft bu tünellerin içine yerleştirilir. Greftin gerginliği sağlanır. Son aşamada greft, tünellere vida ve çivi gibi maddelerle tespit edilir.
Dizimizi oluşturan iki ana kemiği eklem içinde tesbit ederek ön-arka ve dönme sırasında sabitliği sağlayan en önemli yapıdır. Ön çapraz bağ diz fonksiyonlarında çok önemli bir yeri vardır.
Dizde ön çapraz bağın konumu
Ameliyat kaç saat sürer?
Hasta ameliyathaneye alındıktan sonra uyutulmakta steril ortam için ilgili bacak silinmekte ve örtülmekte sonrasında artroskopi sistemleri kurulmaktadır. Bu ortalama 40 dakika bir zaman gerektirmektedir. Ameliyatın normal süresi 1.5-2 saat civarındadır. Dizdeki diğer sorunlar (menisküs, kıkırdak gibi) da aynı anda tedavi ediliyorsa bu süre uzayabilir. Ameliyat sonrası hastalar 30 dakika-1 saat arasında ayılma odasında bekletilmekte ve sonra da odalarına alınmaktadır.
Ameliyat sonrası süreç nasıldır?
Odanıza alındıktan sonra 2 saat içinde tamamen uyanık hale geleceksiniz. Genellikle fazla bir ağrı olmamaktadır ve ağrı ağrı kesicilerle tamamen kontrol edilebilmektedir. Diz içine biriken kanı boşaltmak için dren konur. Bacağa elastik bandaj sarılır. 3-4 saat sonra hastalara yemek verilir. Yemek sonrası koltuk değneği ile ayağa kalkabilirsiniz. Ayağa kalkmadan önce 5 dakika kadar oturarak başın dönmediğinden emin olmalı, başınız dönerse uzanıp dinledikten 1 saat sonra yeniden ayağa kalmayı deneyebilirsiniz
Hastanede 2-3 gün kalacaksınız. 2. gün fizyoterapist gelerek size yatakta yapmaya başlayacağınız egzersizleri gösterecektir. Dreniniz 2. veya 3. gün çekilecek ve pansuman yapılacaktır. Hastanede kaldığınız sürece dizinize buz uygulanacaktır.
İlk 2 gece 38 derece civarında ateşiniz olabilir, enfeksiyon anlamına gelmez. Enfeksiyon bulguları 3. günde başlar.
Eve çıktıktan sonra buz uygulamaya 3-5 gün daha devam edin. Yemek için ayağınızı yere koyarak oturabilir ve ihtiyaçlarınız için koltuk değnekleri ile ameliyat olan bacağınıza yükü yarı yarıya azaltarak basabiliriniz. Bu dönemde dizinizdeki bandajı veya çorabı kesinlikle çıkarmayın.
Egzersizlerinizi aksatmada her gün tarif edildiği şekilde yapın. Ağrınız olursa ağrı kesicinizi alın. 5. günden sonra 1-2 saatliğine ofisinize uğrayıp oturarak çalışabilirsiniz.
Dikkat; ateşiniz 38 derece üzerine çıkar, bacakta ağrı-ayak parmaklarınızda şişme olursa doktorunuzu derhal arayın.
İşe ve spora dönüş?
7. günden sonra ofisinizde oturarak 5-8 saat çalışabilirsiz. Eğer işinizi organize edebilirseniz 10 gün ofise gitmemenizi öneririz.
Dikişleriniz 15. gün alınır. Dikiş alındıktan sonra fizik tedavi başlanır. Bazı hastalarda fizik tedavi 3. hafta sonuna ertelenebilir. Fizik tedaviniz genellikle haftada 3 gün olmak üzere 3. ayın sonuna kadar devam edecektir.
10-15. gün koltuk değnekleri bırakılır.
8. haftadan sonra daha aktif olabilirsiniz, araba kullanabilirsiniz fakat sportif aktivite halen yasaktır.
Düz koşu ve bisiklete yaklaşık 3. ayda izin verilir
4. ay sonunda sportif aktivitelere yavaş yavaş başlayabilirsiniz.
Amatör sporcularda tam spora dönüş 6 ay sonundadır.
Ameliyat sırasında ve sonrasında görülebilecek sorunlar nelerdir?
Enfeksiyon; Artroskopik ameliyatlarda enfeksiyon oranı % 1 in altındadır. Enfeksiyon olursa yeniden bir artroskopi ile eklemin yıkanması, ileri enfeksiyonlarda ameliyatta konulmuş olan vidaların ve greftin çıkarılması gerekebilir.
Enfeksiyon olmaması için anestezi sırasında damardan antibiotik verilmektedir. Ayrıca kullanılan aletlerin sterilizasyonuna çok dikkat edilmektedir.
Derin ven trombozu ( toplar damarlarda kan pıhtılaşması); Bu komplikasyon %5 in altındadır. Genellikle 3. günden sonra görülme olasılığı başlar, 6-10. günler en fazla görülür.
Derin ven trombozundan korunmak için, ameliyat sonrası antiembolik çoraplar giydirilmesi, yatak içi egzersizler ve erken ayağa kaldırarak yük verme riskleri azaltmaktadır.
Teknik hatalar; Ön çapraz bağ ameliyatları teknik olarak son derece özellikli ameliyatlardır. Bu nedenle teknik hatalara bağlı sorunla karşılaşma olasılığı her zaman ve her yerde olabilmektedir.